Op 83-jarige leeftijd is in Amstelveen de heer H.M. Polak overleden. Hans Polak was van 1973 tot 1995 de secretaris van de Joodse Gemeente Amsterdam en nadien ook nog meer dan tien jaar van de Joodse Gemeenten Den Haag en Rotterdam. De Lewaja vond donderdag 11 oktober 2012 plaats op de Joodse begraafplaats te Muiderberg.
Hans Polak (1929) vervulde naast het secretarisschap van de grootste Joodse Gemeente ook allerlei andere functies waaronder het hoofdredacteurschap van het gemeenteblad Hakehilla dat hij voor een belangrijk deel ook zelf vulde. Daarnaast was hij de manager van het Joods Cultureel Centrum waar hij leiding gaf aan de catering bij tal van evenementen, vieringen en recepties.
Na zijn met een jaar uitgestelde pensionering bij de Joodse Gemeente Amsterdam, vervulde hij de zelfde taak eerst bij de Portugees-Israëlietische Gemeente en daarna bij de Joodse Gemeenten Den Haag en Rotterdam. In die laatste kehilla fungeerde hij nog tot eind 2008 en had er een belangrijk aandeel in de restauratie en de instandhouding van de begraafplaats.
Bussum
Hans Polak werd geboren in Amsterdam als zoon van een textielfabrikant. Zijn beide ouders overleefden de oorlog niet. Nog vóór zijn eindexamen had hij de leiding overgenomen van het familiebedrijf: de pyjamafabriek EMPEE (opgericht door zijn grootvader Marcus Polak) gevestigd aan de Nieuwe Keizersgracht 54 in Amsterdam.
De eerste joods-maatschappelijke schreden zet Hans Polak enkele jaren na de oorlog; in 1947-1948 gaf hij voor de regio Bussum waar hij toen woonde een zelf vervaardigd en gedistribueerd dagbulletin uit over de dagelijkse strijd die leidde tot de onafhankelijkheid van Israel. Hierna maakte hij zich verdienstelijk met een regelmatig verschijnende convocatie Ons Contact voor de Joden in Bussum en de omringende plaatsen in ’t Gooi.
Vanaf de oprichting in 1961 tot en met 1979 was hij voorzitter en organisator van de Algemeen Joodse Vereniging Amstelveen en Omstreken die het opkomende joodse leven daar faciliteerde en activiteiten op cultureel en recreatief terrein verzorgde. De eerste na-oorlogse synagoge in Amstelveen kwam in 1961 onder zijn leiding tot stand*. Het Nieuw Israëlietisch Weekblad deed verslag:
Zondag 10 september kon het gebouw worden ingewijd. Het was een vreugdedag niet alleen voor de Joodse Gemeente Amsterdam en de Joodse inwoners van Amstelveen, maar bovenal voor de heer H. M. Polak, de voorzitter van de Algemeen Joodse Vereniging, aan wiens stuwende kracht het te danken is dat het gebouw in zo korte spanne tijds kon worden gerealiseerd.
Stuwend en snel, karakteriserend voor het verdere werk dat Polak binnen Joods Amsterdam zou verrichten.
Het lijkt er op dat de woorden van burgemeester Rijnders bij de inwijding van het houten sjoelgebouwtje tot motto van Polak zouden worden. De Amstelveense burgemeester zei toen:
Houdt elkaar vast, sluit u aaneen. Een van de ergste verschrikkingen van deze tijd is de vereenzaming van de enkeling te midden van de massa.
Vaste medewerkers aan het blad Hakehilla waren de inmiddels beiden ook overleden rabbijn B. Drukarch en mej. dr. H. Boas. Drukarch omschreef zijn samenwerking met Polak als:
Uitmuntend! Hij is een begrijpend mens, een snel begrijpend mens. … Hij deed moeite. De heer Polak heeft precies begrepen wat zijn taak was. En dat heeft hij laten zien.
Henriëtte Boas van wie jarenlang vele artikelen in Hakehilla verschenen:
De heer Polak was altijd zeer stipt. Verder was hij ook bijzonder attent. Met een ongelofelijke veerkracht. Hij was eigenlijk onmisbaar.”
Sjoeldiensten
Jarenlang ging hij in de sjoel van Leiden geheel alleen voor in alle diensten van Jom Kippoer; een uitzonderlijk zware opgave. Vanaf de opening van Beth Shalom in Amsterdam-Buitenveldert was hij enkele jaren gabbai van de sjoel, na eerder gabbai te zijn geweest in de sjoel te Amstelveen. In de sjoel van de CIZ in Ziekenhuis Amstelland hield hij jaar in jaar uit op de Hoge Feestdagen een Derasja (predicatie) in de overvolle sjoelruimte.
Jubileum-boek
Bij het 350-jarig bestaan van de Joodse Gemeente Amsterdam was hij onder leiding van het toenmalige Bestuur en samen met het vrijwilligerscorps de organisator van de buitengewone synagogedienst in de Esnoga in aanwezigheid van koningin Beatrix en prins Claus, de feestavond in de grote zaal van de RAI en het jubileumboek dat verscheen.
Bij het 375-jarig bestaan in 2011 verscheen een jubileumboek Sjehechejanoe, over de geschiedenis van de Joodse Gemeente Amsterdam sinds 1945. Aan de totstandkoming ervan is zijn naam als mede-auteur en als degene die de opzet en research er voor heeft gestart verbonden. Het was de laatste blijvende inzet die hij voor zijn geloofsgenoten heeft kunnen nalaten. Dat zijn gezondheid al verslechterde was duidelijk bij de presentatie van het boek in het najaar van 2011. Nog was hij bij de schoonmaakoperatie op begraafplaats Zeeburg in oktober 2011, waar hij met zijn ijzeren lichamelijke gesteldheid de gesnoeide takken en struiken stond te verstouwen. In de loop van 2012 werd hij opgenomen in het Joodse verpleeghuis Beth Shalom waar hij uiteindelijk overleed.
Simchat Tora
Hans Polak was als penningmeester van het Solidariteitscomité voor de Joden in de Sowjet Unie een van de belangrijke en stuwende krachten in Nederland die zich in hebben gezet voor de mogelijkheid dat Joden in de Sowjet Unie en met name de zgn. Refuseniks naar het vrije westen konden vertrekken.
In de internationale beweging voor de Russische Joden nam het Nederlandse comité een van de belangrijkste posities in; niet in de minste plaats door het verzamelen van 1 miljoen Nederlandse handtekeningen voor de vrijlating van de Russische Joden, daar waar het internationaal de bedoeling was geweest er wereldwijd 1 miljoen handtekeningen voor op te halen. Indrukwekkend waren de door het Solidariteitscomité georganiseerde stille tochten en solidariteitsbijeenkomsten die jaarlijks na afloop van Simchat Tora in Amsterdam plaatsvonden.
Juist op uitgaande Simchat Tora is Hans Polak overleden.
Dag en nacht
Een van de Nederlandse rabbijnen omschreef de onvermoeibare werker Hans Polak:
Dag en nacht bereikbaar met overgave, inzicht en bezieling en zo nodig met humor.
Bij de sjiwwe werd hij gememoreerd als een gedreven perfectionist, een alleskunner, met tomeloze energie, nooit ziek, altijd aanwezig, van alle markten thuis, een begaafd mens. Het gesproken én het geschreven woord waren zijn handelsmerk.
Hans Polak werd in 2006 voor zijn verdiensten onderscheiden met een benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Ruben Vis