Aan de Kerkenraad van de Protestantse gemeente in Winterswijk
Geachte dominee, scriba, leden van de Kerkenraad,
Uw brief van 17 oktober aan de leden en vertegenwoordigers van de Joodse Gemeenschap in Winterswijk kwam onder mijn aandacht. Allereerst mijn waardering voor het feit dat u de moeite neemt om u als kerkgemeente te wenden tot uw joodse plaatsgenoten. Ze hebben namelijk alle steun nodig. En dat is de reden waarom ik u schrijf. Ik ben zelf nauw verbonden met Winterswijk. Mijn moeder (1933) zaliger ging erheen om haar grootouders te bezoeken en het gezin van haar oom en tante, ze speelde met haar neefje en nichtje op de Misterweg, de ene een jaar ouder, de ander een jaar jonger dan zij. Toen ze met haar vader uit sjoel liep aan de Spoorstraat hingen de vlaggen uit. Mijn moeder was geboren op 20 april 1933. “Waarom hangen de vlaggen uit”, vroeg mijn moeder aan haar vader. “Het is toch jouw verjaardag, daarom hangen de vlaggen uit”. Vol trots vertelde het kind dit na terugkeer naar haar woonplaats aan haar juf op school. Die ging het verhaal toetsen bij de ouders. Het echte verhaal? Het waren hakenkruisvlaggen die in Winterswijk wapperden. De werkelijke reden wilde de ouders verbergen voor het kind. Ik kan haar niet meer vragen wanneer dit is geweest maar gezien het feit dat het voor joden vanaf november 1941 verboden was om te reizen moet het in het voorjaar van 1941 zijn geweest, maar waarschijnlijker nog op zaterdag 20 april 1940, nog voor de Duitse inval. Winterswijk heeft wat dat betreft geen al te beste reputatie.
Goed bedoeld, niet concreet
En nu komt er een brief van de Protestantse gemeente in Winterswijk. Het zal zeer zeker goed zijn bedoeld maar het is niet concreet, en het is niet to the point. The point is namelijk maar één ding: veroordeel de terreuractie van Hamas. Spreek dat uit. Publiekelijk. Dat is wat we van de PKN-gemeente in Winterswijk hadden mogen verwachten. Maar als ik uw brief lees, is dat niet gebeurd. Waarom niet? Wat er gebeurt is dat er een brief komt waarin mooie woorden staan, woorden van belangstelling en ‘De kerkenraad is geschokt door het geweld dat in Israel en de Gazastrook plaatsvindt. De burgers van Israel en Gaza lijden onder de gevechten.’ U roept op te bidden voor het beëindigen van de gevechten, een staakt het vuren gevolgd door vredesonderhandelingen. De intentie is ongetwijfeld goed maar heel eerlijk dit is net niet de woordkeuze die ik zou kiezen.
We dachten dat we de combinatie van ‘joden’ en ‘deportatie’ nooit meer zouden meemaken.
Terreur per definitie te rechtvaardigen
Allereerst, het geweld is opgelaaid door daden van terreur. Terreur is per definitie niet te rechtvaardigen. Daarom is het terreur. Daarbij zijn honderden gijzelaars gemaakt. Joden zijn gedeporteerd. We dachten dat we de combinatie van ‘joden’ en ‘deportatie’ nooit meer zouden meemaken. Geen woord schrijft u daarover, geen woord. Winterswijk is een grensplaats, zoals Be’eri. Be’eri ligt even ver van de grens met Gaza als de Jacobskerk in Winterswijk van de grens ligt. Ik denk niet dat u zich kunt indenken dat de kerkgangers op zondagmorgen worden afgevoerd naar over de grens. Ik ook niet, maar het is wel de gedachte die mij niet loslaat. Waar ik mij over verbaas is dat ieder woord van medeleven ontbreekt met het feit dat minstens 1.300 bewoners van de soevereine staat Israel op de meest brute wijze zijn uitgemoord, op een manier zoals IS heeft gedaan in Syrië en Irak, compleet met social media coverage.
Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, zei de Amerikaanse president Joe Biden, zijn er in 24 uur niet zoveel joden uitgemoord. Diezelfde Tweede Wereldoorlog die voor wat betreft Winterswijk begon met het uitsteken van de hakenkruisvlag.
Mijn bovenbuurman kwam uit Winterswijk. Hij vroeg mijn grootmoeder keer op keer of ze niet mee wilde gaan naar Winterswijk als hij er de nog weinige familieleden bezocht. Ze is nooit meegegaan; ze kon het niet. De emoties, het verdriet, om haar broer en schoonzus, haar neefje en nichtje, en de vrienden waarmee ze in haar jeugd in Winterswijk was opgegroeid waren te hevig. En dus heeft ze ook nooit meer het graf van haar vader bezocht, ook aan de Misterweg. Haar moeder, u zult het begrijpen, heeft geen graf in Winterswijk, nergens is haar graf.
Hoop en grenzeloze naïviteit
Uw oproep te bidden voor vredesonderhandelingen getuigt weliswaar van hoop, dat past een kerk, maar tegelijkertijd van een grenzeloze vorm van naïviteit. Vredesonderhandelingen?! Is dat ook wat u zich voorstelde toen de wereld kennisnam van wat IS deed? En ja, bid deze zondag voor de slachtoffers van de explosie bij het Gazaanse ziekenhuis. Zeker! Want ieder mens is geschapen naar het beeld van God – precies dat lazen we in de Tora-afdeling op die noodlottige zaterdag of zondag.
De situatie is dat de Gazastrook sinds 2005 geen Israelisch gezag meer kent. Kijk nog eens wat er is geïnvesteerd, ook met Nederlandse overheidshulp, in het mogelijk maken van im- en export naar en van de Gazastrook en kijk wat er van gekomen is. Helemaal niets. Waar komen toch steeds die raketten vandaan die vanuit Gaza worden afgeschoten? Wat uitzichtloos is, is dat Hamas daar de baas is maar dat de bevolking destijds in verkiezingen Hamas heeft gekozen ongeveer zoals wij naar de stembus gaan. Na de terreuraanslagen heeft Abbas (Fatach) steun aan Hamas uitgesproken. De permanente diplomatieke vertegenwoordiger in Den Haag heeft dat ook gedaan.
Betere brief sturen
Ik raad aan uw brief nog eens te overwegen en de laatste Joden van Winterswijk een betere brief te sturen of er maar het zwijgen toe te doen. De kerk is onopgeefbaar verbonden met Israel. Realiseert u zich dat de onopgeefbare verbondenheid jullie onopgeefbare verbondenheid is – het is de PKN dat zich onopgeefbaar verbonden weet met Israel. Draag dat uit en durf dat te doen. Ga voorop in plaats van dat er halfslachtige enerzijds-anderzijds verklaringen komen. Maak waar wat er is gezegd in de verklaring van schuldbelijdenis. Grijp daar op terug. Zeker omdat het gaat om de grootste moord op joden sinds de Tweede Wereldoorlog.
Doe iets concreets
Wat kan uw Protestantse gemeente nu doen? Doe iets concreets – ga aandacht schenken aan de gegijzelden. Gewone mensen, geen militairen, maar mensen jong en oud (er zitten peuters tussen en bejaarden), die in Israel proper woonden, (dit zijn geen nederzettingen op de Westbank). Kijk of uw gemeente een gegijzelde kan adopteren. Ik zag op de grote synagoge in Straatsburg ooit van boven naar beneden een reusachtige poster hangen van de gegijzelde Ingrid Betancourt in Colombia, zoiets.
Hitler wilde zijn misdaden nog verhullen
Traumatisch
Wat zich op deze zaterdag 7 oktober heeft afgespeeld is traumatisch. Dit trekt hele diepe sporen in de ziel van zo niet alle dan toch wel heel, heel veel joden, zowel in Israel als in de rest van de wereld. Ik denk dat u zich dat wel realiseert; u schrijft niet voor niets een brief. Intussen zijn de aanvallen op Israel schering en inslag. Universitair docenten, studenten, theologen, influencers op Instagram, en de opinie in de kranten, om nog maar niet te spreken van de agressieve demonstraties in allerlei steden in het land. Probeert u zich te realiseren wat de impact daarvan is op Joden in Nederland, in Winterswijk, een week nadat Joden in Israel zijn afgeslacht en de ISIS-achtige terroristen daar de filmpjes van op social media hebben gezet. Hitler wilde zijn misdaden nog verhullen.
Woensdag 18 oktober 2023